"Туған өлке экологиясы"

«Ақмола облысы білім басқармасының Бұланды ауданы бойынша білім бөлімі Партизанка ауылының жалпы орта білім  беретін мектебі»
коммуналдық мемлекеттік мекемесі
Тақырыбы: "Туған өлке экологиясы"
Тулеубаев Бекзат Жанатович
Аға тәлімгер

Тақырыбы: "Туған өлке экологиясы"
Мақсаты:
- туған өлкенің экологиялық мәселесі бойынша оқушылардың білім шеңберін кеңейту;
- оқушылардың қоршаған орта объектілеріне ұқыпты қарауын қалыптастыру;
- оқушыларды туған өлкенің экологиялық мәселесі бойынша пайдалы қызметке тарту
Міндеттері:
- сөйлеу, зейін, есте сақтау, танымдық қызығушылық, экологиялық ойлау, білім алу және қолдану қажеттілігтерін дамыту.
- оқушылардың экология бойынша білімдерін және оларды қолдана білуін қалыптастыру;
- экологиялық мәдениетті қалыптастыру, табиғатқа деген қызығушылықты дамыту, жақын табиғи ортаға дұрыс қарауды қалыптастыру.
Оқушылардың жұмыс түрлері: жеке, жұптық, топтық
Құрал-жабдықтар: тақырыптық суреттер, А3 қағаз, компьютер, проектор, презентациялық материал
Күтілетін нәтижелер:
Оқушыларда келесі дағдылар қалыптасады:
- экологиялық білім, экологиялық мәдениет;
- табиғатты қорғау шараларының маңыздылығы;
- табиғи ортада дұрыс мінез-құлық дағдылары;
- табиғат объектілеріне мейірімділік пен адамгершілік қарым-қатынас сезімі;
Оқушылар санаты: 5-6 сынып оқушылары
Мұғалімнің алғы сөзі:
Сұлу дала! Менің сүйген еркемсің,
Жаны жайсаң жаратылған өлкемсің.
Қандай жақсы қазақ болып туғаным,
О, туған жер, тамашасың, көркемсің!
Кең дала көремісің сонау жатқан,
Жібектей жасыл шөппен бетін жапқан.
Асқар тау, айдын шалқар көл мен өзен,
Әне сол анам еді мені тапқан.
Бүгінгі сабақты балалар, өте маңызды тақырыпқа, экология тақырыбына, атап айтқанда, туған өлкенің экологиясына, яғни Бұланды ауданы Амангелді ауылдық округіне арнаймыз.
Естеріңізге сала кетейін, "экология" сөзі екі грек сөзінен тұрады:
"ойкос" — "үй" және "логос" - ғылым. Сонымен, экология-бұл біздің ортақ үйімізде, яғни жер планетасында өмір сүру  заңдарын зерттейтін ғылым.Сіз ешкімге зиян тигізбеу үшін өмір сүруіңіз керек. Сабағымызды бастамас бұрын  мен сіздерге бүгінгі тақырыптың маңыздылығы туралы шағын бейнені көрсеткім келеді. (4 мин.)
"Сұрақ-жауап" әдісі
Оқушылармен әңгімелесу:
- Сонымен, балалар экология туралы не үшін  керек?
- Қазір әлемде қандай басты экологиялық проблемалар бар?
-Біздің ауылда/округте проблемалар бар деп ойлайсыздар ба?
-Олардың пайда болуына қандай факторлар әсер етті?
- Партизанка және Ортақшыл ауылдарының маңындағы табиғи нысандар мен демалыс орындары бар ма және қандай?(6 мин.)
Сонымен, балалар біз ауылда/округте проблемалар бар екенін түсіндік, енді сіздер жұппен жұмыс жасайсыздар және біздің ауылдық округтің негізгі экологиялық мәселелерін А3 парақтарыңызға түсіресіздер . Балалар, сіз жұппен жұмыс жасаған кезде белгілі бір алгоритм/жоспар бойынша жұмыс жасайсыздар:
Жұмыс жоспары: (7 мин.)
1. Экологиялық проблеманың себептері.
2. Бұл мәселені шешу үшін не істей аласыз?
1-жұп  келесі экологиялық проблемамен жұмыс істейді-округтің атмосфералық ауасының жағдайы
2-жұп  келесі экологиялық проблемамен жұмыс істейді-округтің жер асты және жер үсті суларының жағдайы
3-жұп  келесі экологиялық проблемамен жұмыс істейді-округтің өндіріс және тұтыну қалдықтары
4-жұп келесі  экологиялық проблемамен жұмыс істейді-округтің өсімдіктер мен жануарлар әлемінің жағдайы
Мұғалім: Балалар, сіздің жұмыстарыңыздың уақыты аяқталды, талдап, жұпта қалай жұмыс істегендеріңізді көрейік.
Шағын жобаларды қорғау: 12 мин.  (әр жұп үшін 3 минут)
1-жұп. Атмосфералық ауаның жағдайы.
- оқушылардың постерді қорғауы
Мұғалімнің сөзі: Иә, балалар, сіздер дұрыс айтасыздар, ауаның атмосфераға улы шығарындылармен ластануы қатерлі ісік, иммундық жүйенің бұзылуына әкеледі.Біз ауылда тұрсақ та және біздің ауамыз таза сияқты көрінсе де, бірақ бұл бағытта бізде айтарлықтай проблемалар бар.
Бұл мәселені шешу үшін не істеуге болады: (барлық сынып оқушыларының пікірлері)
2-жұп. Жер асты және жер үсті суларының жай-күйі
а) жер асты және жер үсті суларының ластану себептері:
- оқушылардың постерді қорғауы
Мұғалімнің сөзі: Судың ластануы безгек масаларының көбеюіне әкеледі, соның салдарынан жыл сайын екі миллионға жуық адам қайтыс болады. Миллиардтан астам адам таза су тапшылығын бастан кешіруде, барлық жұқпалы аурулардың 80 пайызы су арқылы өтеді.
Ғалымдардың есептеуінше, жыл сайын бүкіл әлемде су қоймаларына зиянды заттар түседі, олар 10 мың тауар пойызын толтыра алады, 1 тонна болат алу үшін 150 тонна су жұмсау керек, ал 1 тонна қағаз алу үшін сізге 250 тонна су қажет. Біз қандай қорытынды жасай аламыз? (оқушылардың жауаптары)
Бұл мәселені шешу үшін не істеуге болады:
а) топырақ пен өзендерді қалдықтармен жаппаңыз және басқалар мұны жасамауын қадағалаңыз;
б) суды ұтымды пайдалану: крандарды ЖАБУДЫ ҰМЫТПАҢЫЗ, суды тек мақсатына сай пайдаланыңыз;
в) Аршалы өзені мен бұлақ жағасындағы су қоймаларын қоқыстан тазарту бойынша сенбіліктер ұйымдастыру;
г) суды қорғау бойынша халық арасында түсіндіру жұмыстарын жүргізу:
3-жұп. Өндіріс және тұтыну қалдықтары
а) аумақтың өндіріс және тұтыну қалдықтарымен ластану себептері:
- оқушылардың постерді қорғауы
Мұғалімнің сөзі: Топырақтың ластануы мен жойылуы улы заттарды адам тамақ пен сумен бірге сіңіреді. Ас қорыту жүйесі бұзылады.Топырақ өте баяу қалыптасады, ол үшін жүздеген, тіпті мыңдаған жылдар қажет. Сонымен, бір см топырақ 250 – 300 жыл ішінде, 20 см – 5 -6 мың жыл ішінде пайда болады! Соңғы 100 жыл ішінде Жер бетінде барлық құнарлы топырақтың үштен бір бөлігі жойылды. Минералды тыңайтқыштар дұрыс пайдаланылмайды, көптеген жерлерде адамдар топырақты бүлдіреді.
б) бұл мәселені шешу үшін не істей аласыз:
а) қоқысты арнайы бөлінген орындарға,ауыл маңындағы полигонға тастауға; 
б) халық арасында ақпараттық жұмыстарын жүргізу
в) Партизанка және Ортақшыл ауылдарында сенбіліктер өткізу
г) жануарлардың қалдықтарын (көңді) үйлердің жанына жинап, кәдеге жаратуды дұрыс ұйымдастыру, немесе оны кейіннен табиғи тыңайтқыш ретінде қолдану
4-жұп. Өсімдіктер мен жануарлар дүниесінің жай-күйі
а) өсімдіктер мен жануарлар әлемінің экологиялық проблемаларының себептері:
- оқушылардың постерді қорғауы
Мұғалімнің сөзі: Жыл сайын бір жануар адамның кінәсінен жер бетінен жоғалады, ал Күн сайын – бір өсімдік. Әр минут сайын жер шарында 23 гектар орман кесіледі. Өсімдіктер мен жануарлар әлемінің сирек кездесетін және жойылып бара жатқан түрлері Қызыл кітапқа енгізілген.
б) бұл мәселені шешу үшін не істей аласыз:
а) орман мен алқаптарды қалдықтармен жаппаңыз және басқалар мұны жасамауын қадағалаңыз;
б) орманда және далада от жағуға болмайды;
в) шөпті тебуге және гүл жинауға болмайды;
г) ауыл аумағында және саябақта сенбіліктер өткізу
Мұғалім: Балалар сіздер жұпта өте жақсы, нәтижелі  жұмыс жасадыңыздар, енді екі  топта жұмыс істегеніңізді қалаймын, балалар қазір біз кішігірім ойын ойнаймыз, ол "Өзіңді таныстыр...»-деп аталады. Бұл кішігірім конверттерде сіз оқып, орындайтын шарт бар (әр жұптан бір оқушыға шығады және тапсырма салынған конвертті шығарады (3мин)
* Өзіңізді бұтағы сынған жаңа гүлденген жапырақтары бар жас қайың ретінде елестетіп көріңіз. Сіз не сезінесіз? 
* Өзіңізді орман жолына лақтырылған қоңырау шоғырымен елестетіп көріңіз. Өз сезімдеріңіз туралы айтыңыз.
* Өзіңізді шөлмек, жыртылған етіктер, автомобиль шиналары, бөтелке сынықтары және т. б. толып жатқан өзен сияқты елестетіп көріңіз.Не сезінесіз?
* Демалушылар өрттің соңына дейін сөндірмей тастап кеткен орман алқабын елестетіп көріңіз. Сен осындай қоқысты тастап кеткен адамдарға не айтар едің?
* Өзіңізді құс сияқты елестетіп көріңіз, оған кішкентай бала тас лақтырды. Қандай сезімді басынан кешесің?
Мұғалім: Сонымен, балалар, біз эмоцияларымыз бен сезімдерімізді бөлістік.Бүгін осы шағын сабақта біз экологиялық проблемалардың бар екенін білдік және оны әрине, адамның өзі шешуі керек, бұл жағдайда біздің ауылдық округтің тұрғындары,сіздер бүгін туған өлкенің экологиясын қорғаудың қаншалықты маңызды екенін түсінгеніңізге сенімдімін.
Топтық жұмыс: Амангелді ауылдық округінің тұрғынына жадынама әзірлеу,таныстыру (8 мин)
Негізгі түсінік: "Табиғат-біздің байлығымыз! Бұл байлықты келер ұрпақ үшін сақтау-біздің міндетіміз және парызымыз"
- жұмыс қорытындысын көрсету
Рефлексия: Қазір балалар біздің сабақ туралы өз пікірлеріңізді өте қысқа, бірақ маңызды сөйлем арқылы бөлісуіңізді сұраймын (5 мин.)
"Мен бүгін.............. түсіндім». (оқушылар өз ойларымен және әсерлерімен бөліседі)
Мұғалім:
Нұрын төксе шынайы ізгілік 
Мына әлем шаттанар, 
Аяласа тербетіп ізгі үміт 
Жанарларда от жанар ,
Ақ арманға бақ қонар.
Қатысқандарыңыз үшін барлықтарыңызға рақмет! Сау болыңыздар!